д. Бадьёльск 

Бур йöз – бур йöзлы

Квайтымын ӧтиöдысь нин кутам пасйыны ыджыд войнаын фашистъясӧс пасьвартӧм. СССР-лы эз кокниа шед тайӧ победаыс. Арталӧны, мый пуктіс олӧмсӧ 28 миллион морт. Дзик быд керкаӧ пыравліс войналöн могыс да шогыс, нуис медся ён айловъясӧс, мед дорйыны Рӧдинаӧс фашизмысь.

Эз ордйы и миянлысь ичӧтик Бадьёльйылöс, кöні оліс 600 гӧгӧр морт. Вӧрӧгкöд тыш вылö муніс 160 гӧгӧр олысь, а бöрсӧ воис сӧмын 70 кымын, да и то сьöкыда доймалӧмъясöн. Талун кежлӧ войнакадся призывникъяс лыдысь коли ме ӧтнам.

Победа дорисны эз сӧмын фронт вылын, но и тылын. Позяс ӧмӧй вунӧдны Устинья Филипьевна Уляшеваöс, кодлысь война мырддис сизимнан писö? Вывті ёна уджалöмысла, тшыг нисьö пöт олöмысла да вӧвлытöм шогысла регыд и оліс, кувсис 1945 воӧ.

Бур сійӧ, мый сиктсаяс югыда видзӧны Победа дорысьяслысь паметьсӧ. Ставныслысь нимсӧ пасйӧма сиктын сулалысь обелиск вылö, код дорӧ век эмӧсь ветлысьяс да повтöм йöзӧс бур кывйöн казьтылысьяс.

Кӧсъя пасйыштны, кыдзи артмис тайö обелискыс. Победалы 20 во тырӧмкöд йитöдын лэдзисны «20 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» медаль. Юбилейнӧйяс лыдын сійӧ вӧлі медводдзаӧн. Фронтӧвикъяслы вӧлі нимкодь, мый государство эз вунöд найӧс. Тайö кыпӧдіс налысь ловнысö, ышӧдіс сувтӧдавны обелискъяс да памятникъяс. Тайö кадас ме шофёралі, ветлöдлі республика пасьта да аддзылі обелискъяс то öтилаын, то мöдлаын. Меным юрӧ воис: колӧ сувтӧдны и асланым сиктын. Сёрниті сиктсаяскӧд, управляющӧйкöд, клубса заведующöйкӧд, библиотекаркöд, парторганизацияса секретаркӧд да шуим пöртны олӧмӧ мӧвпыштӧмасӧ. Тайӧ вӧлі 1969 воын.

Медводз вӧчи кöрт сора бетон кисьтöм вылö, мед лоис изйысь на чорыд, опалубка. Муяс вылысь челядь зэв зіля чукӧртісны посни изъяс. Ачым дасьті арматура. Совхоз сeтіс 800 килограмм цемент. Me кужи вöчны сорассö, армияын велöдлісны да: кӧртысь да бетонысь стрöитчан конструкцияяс вольсавлі. И со ӧти лунö челядьлӧн отсӧгöн, кöрта-бетона сорас вочасӧн кисьтöмӧн, артмис руд обелиск, кодӧс бöрас мавтім еджыдӧн.

1969 вося июль 12 лунö (Петыр лун) сиктшöрса чой йылӧ чукӧртчим став сиктӧн восьтны обелиск. Куимысь грымӧбтісны ружьеяс. Ылӧдз юргис йӧлӧга. Висьтасисны чин да пыдди пуктöм серти,  быдöнӧс казьтылісны бур кывйӧн, олöм бурмöдӧм могысь шуисны уджавны нӧшта бурджыка.

Усьöм воинъяслысь ним, вич, овсö гижöма вӧлі бумага вылö, да зэръяс ӧдйӧ шыльöдісны сійӧс. Коліс гижны кöрт вылö. 112 морта списокӧн шыӧдчи Сыктывкарса механическöй заводӧ. Сэсянь регыд и воис вочакыв: «Заводса котыр збыльмӧдас тіянлысь корöмнытö. Гижам латунь лист вылö. Сöмын колö мöдöдны заводлӧн счёт вылö (индӧма вöлі счётсö — Е.У.) 672 шайт».

Сэкся кадӧ тайӧ вӧлі вель ыджыд сьöм. Керкаысь керкаö ветлöмöн весиг эськö эг вермы чукöртны, да и яндзим вöлі корны налысь, кодъяслöн батьыс, вокыс, чожыс да с.в. пуктіс юрсӧ вöвлытӧм на тышын. А татшӧмнас вӧлі сиктным ставнас. Тадзи моз и гижи заводса парткомӧ. Воча юӧр воис парткомса секретар Ивановсянь: извинитӧй пӧ сьӧм корӧмысь, вöчам дон босьттӧг.

Гравируйтӧм листсӧ вайис «Помоздинскöй» совхозса сэкся директор Беляев. Гравируйтöма Гуляев. Нӧшта ӧти письмö мӧдӧді заводӧ, пӧся аттьӧалі сиктса став йӧз нимсянь бур вӧчӧмысь. Аттьӧалана гижӧд сикт нимсянь петавліс «Красное знамя» газетын. Сійӧ, тыдалӧ, и вайöдіс Бадьёльйылö фотокорреспондент Конюховöс да корреспондент В. Кушмановӧс, коді бӧрынджык лоис нималана гижысьӧн. Миян сиктсалӧн казьтылöмъяс подув вылын сійӧ гижис «Уляшёвы» документальнöй повесьт, коді петавліс 1973 воын «В молодые наши леты» книгаын. Тайö повесьт сертиыс режиссёр Н. Чадоромцева пуктіс татшӧм жӧ нима телевизионнöй фильм. 2004 воын районӧ волігöн сійӧс медводз петкӧдлісны миян сиктын. Кодлы кыдз, но меным сійӧ эз во сьӧлӧм вылö: вывті нин «няргана». Мен чайтсьö: вöлі кö В. Кушманов ловъя, дзугыльтчис тайӧ киносьыс, коді оз вöрзьӧд долыда сьöлӧмтö.

Со и ставыс, мый йитчӧма обелискыскöд. Содтыся кывбурӧн, коді татчӧ жö бытгьӧ лӧсялӧ.

 

Отсӧг

Пеж вöрöг водзвыв oшкиc acьсö,

Мый сійӧ бырӧдас роч му.

Роч мулы ме пö гу нин дасьті,

Но артмис — аслыс дасьтіс гу.

Сэк Рöдиналы отсӧг сетны

Тшӧтш петіс Эжва йывса йöз,

Мед вермысьöн ёсь тышысь петны,

Мед енэж вӧлі сöстöм, лöз.

Кöть ӧні сьыланкывъя сиктöй,

Кöть гажа гӧлöсъясöн тыр,

Быд олысьлы на шогыс локтӧ,

И чайта: некор дзик оз быр.

Ме öтнам сэтчӧ частö вола,

Кöн обелискын налöн ов,

Сё дас кык мортлы паметь олӧ,

Но водзӧ содтöдыс оз ков.

Тан Эжва векньӧдö нин отсӧ,

Веж парма шöрӧд кутӧ кыр.

А сиктӧй сійӧн сетіс отсӧг,

Мед олöм шуда вӧлі пыр.

 

Ставнытӧ пӧся чолöмала Победалы 61 во тырӧмӧн! Быдöнлы кузь нэм да бур шуд!

Е. УЛЯШЕВ.

Бадьёльйыв.

Снимок вылын: Евгений Егорович Уляшёв.

Парма гор, 2006, Май 6 лун.

 © Усть-Куломская межпоселенческая библиотека